Η Ελλάδα που γερνά έχει ανάγκη από ενεργούς, δραστήριους, δημιουργικούς πολίτες τρίτης ηλικίας

Στο φόρουμ Πολιτών για το Ευρωπαϊκό Έτος Ενεργού Γήρανσης και Αλληλεγγύης μεταξύ των Γενεών 2012 που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη, συμμετείχε ως ομιλητής ο ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, κ. Ιωάννης Τσουκαλάς. Η ημερίδα διοργανώθηκε από το Γραφείο Ενημέρωσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα και την Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπό την αιγίδα του Δήμου Θεσσαλονίκης και την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (Ινστιτούτο A CERT).

Στην ομιλία του ο κ. Τσουκαλάς παρουσίασε στοιχεία για τις δημογραφικές αλλαγές που έχουν καταστήσει την Ευρώπη ως την ήπειρο με το μεγαλύτερο ποσοστό ηλικιωμένων. Συγκεκριμένα, από το 1990 ως το 2010 υπολογίζεται ότι το ποσοστό του πληθυσμού της ΕΕ άνω των 65 ετών αυξήθηκε από 13,7% σε 17,4% -δηλαδή σε 87 εκατομμύρια άτομα- με την Ιταλία (26.4%), τη Γερμανία (25.3%), τη Σουηδία (24.1%), τη Βουλγαρία, το Βέλγιο (23.9%) και την Ελλάδα (23.4%) να κατέχουν τα μεγαλύτερα ποσοστά ατόμων άνω των 60 ετών.

Εκτιμάται ότι το 2025 η ΕΕ θα φιλοξενεί μόλις το 6,5% του παγκόσμιου πληθυσμού (έναντι 61% που θα φιλοξενεί η Ασία), ενώ το 30% του πληθυσμού της θα έχει ηλικία

μεγαλύτερη των 65 ετών.

Ο κ. Τσουκαλάς παρέθεσε, επίσης, στοιχεία για τον μέσο όρο ηλικίας στην Ελλάδα, ο οποίος από 34 χρόνια το 1980 αυξήθηκε σε 41,7 χρόνια το 2010, ενώ εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 49,2 χρόνια το 2040, οπότε και το 28,1% του πληθυσμού της Ελλάδας θα είναι άνω των 65 ετών.

Σύμφωνα με τον κ. Τσουκαλά, υπολογίζεται ότι η Ελλάδα το έτος 2042 θα έχει φτάσει στο 50% στον ιδιαίτερα κρίσιμο "δείκτη εξάρτησης ηλικιωμένων", δηλαδή θα αντιστοιχεί ένας εργαζόμενος (ηλικίας 15-64) για κάθε έναν ηλικιωμένο (ηλικίας 65 και πάνω). Μια κοινωνία με τέτοια δημογραφικά χαρακτηριστικά δεν μπορεί να θεωρείται βιώσιμη.

Εξαιτίας αυτών των δυσμενών δημογραφικών εξελίξεων, η ΕΕ έχει ορίσει τη γήρανση του πληθυσμού ως μια από τις μεγάλες κοινωνικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα. Στο πλαίσιο της στρατηγικής ανάπτυξης της ΕΕ, γνωστής και ως «Ευρώπη 2020», η «ενεργός γήρανση» - δηλαδή η δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για την παραμονή των ατόμων τρίτης ηλικίας στην αγορά εργασίας όσο το δυνατόν περισσότερο, η δραστηριοποίησή τους μέσω εθελοντικής εργασίας, η ανεξάρτητη διαβίωσή τους και η καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού - βρίσκεται στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής πολιτικής ατζέντας. 

Ο κ. Τσουκαλάς επεσήμανε τον καταλυτικό ρόλο που μπορούν να παίξουν οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στην ενεργό γήρανση: «Τα άτομα τρίτης ηλικίας μπορούν και πρέπει να αποτελέσουν έναν σημαντικότατο πόρο για την κοινωνία και την οικονομία. Διαθέτουν έναν πλούτο γνώσεων, δεξιοτήτων και εμπειριών και μπορούν να συμβάλουν στις σύγχρονες κοινωνίες ως ενεργοί πολίτες, εθελοντές, εργαζόμενοι και καταναλωτές. Αρκεί να τους επιτρέψουμε να το κάνουν. Η αξιοποίηση των εφαρμογών της έρευνας, της καινοτομίας και των νέων τεχνολογιών μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και της υγείας των ηλικιωμένων αλλά και στην απασχόληση και την ενεργό συμμετοχή τους στην κοινωνία μέσα από πληθώρα εφαρμογών».

Τέλος, ο κ. Τσουκαλάς υπογράμμισε το ρόλο του εθελοντισμού και της επιχειρηματικότητας των ατόμων τρίτης ηλικίας στην αντιμετώπιση της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης:

«Ο εθελοντισμός είναι μια σημαντική μορφή απασχόλησης και κοινωνικής συμμετοχής για τα άτομα τρίτης ηλικίας και μπορεί να λειτουργήσει θετικά στην αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού, της απομόνωσης και της μοναξιάς. Σήμερα εκτιμάται ότι κατά μέσο όρο 10% των ατόμων ηλικίας 65-74 στην ΕΕ ασχολούνται με κάποια μορφή εθελοντικής εργασίας. Στις σκανδιναβικές χώρες και την Ολλανδία το ποσοστό αυτό φτάνει το 20%, ενώ σε χώρες όπως η δική μας και η Ισπανία το ποσοστό αυτό είναι δυστυχώς κάτω από 4%.

Αυτή την εποχή, με την οικονομία μας και τις κρατικές δομές υπό κατάρρευση, οι ηλικιωμένοι μπορούν να προσφέρουν πολύτιμο κοινωνικό έργο μέσω του εθελοντισμού, όπως π.χ. μέσω της παροχής διδασκαλίας από συνταξιούχους εκπαιδευτικούς σε παιδιά που το έχουν ανάγκη αλλά δεν έχουν την οικονομική άνεση. Μέχρι το κράτος να μπορέσει να ορθοποδήσει, κανείς δεν περισσεύει και οι κοινωνίες μας, οι γειτονιές μας, οι οικογένειές μας, χρειάζονται κάθε βοήθεια που μπορούν να πάρουν.

Συχνά κάνουμε το λάθος να υποτιμάμε την εμπειρία και τις γνώσεις των ηλικιωμένων ατόμων. Τα άτομα που βγαίνουν στη σύνταξη έχουν συνήθως πίσω τους τεράστια εμπειρία και πλήθος κοινωνικών επαφών που παραμένουν αναξιοποίητα γιατί η κοινή αντίληψη είναι ότι το επιχειρηματικό πνεύμα είναι χαρακτηριστικό των νέων. Η γήρανση, όμως, και η επιχειρηματικότητα δεν είναι αλληλοαποκλειόμενες έννοιες. Τα άτομα τρίτης ηλικίας έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα σε αγορές όπου η εμπειρία και οι επαφές είναι ανεκτίμητες και μπορούν πιο εύκολα να ξεκινήσουν επιχειρηματικές δραστηριότητες. Ενδεικτικά, στις ΗΠΑ σε 20,9% των «νέων επιχειρηματιών» είναι ηλικίας 55-64. Πρόκειται για ανθρώπους που εργάστηκαν στο δημόσιο, στο στρατό, σε μεγάλες επιχειρήσεις και οι οποίοι μετά τη συνταξιοδότησή τους κάνουν ένα νέο ξεκίνημα.

Η εξεύρεση, λοιπόν, καινοτόμων τρόπων για την ενθάρρυνση της υγιούς και ενεργού γήρανσης και της ανεξάρτητης διαβίωσης των ατόμων τρίτης ηλικίας θα συμβάλει σημαντικά στη δημιουργία σύγχρονων «κοινωνιών όλων των ηλικιών». Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μια κοινωνία κρίνεται από τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τα πιο αδύναμα μέλη της, όπως είναι οι ηλικιωμένοι. Πολύ φοβάμαι ότι και σε αυτό το πεδίο εμείς ως κοινωνία, αλλά και η Θεσσαλονίκη ως πόλη, παίρνουμε κάτω από τη βάση» κατέληξε ο κ. Τσουκαλάς.