Οι εξεγέρσεις στον αραβικό κόσμο έχουν δημιουργήσει τεράστιες προσδοκίες και φόβους για τη μελλοντική τροπή των πραγμάτων. Οι διαδηλώσεις στην Τυνησία, την Αίγυπτο, τη Συρία, τη Λιβύη, το Μπαχρέιν, την Ιορδανία, τη Σαουδική Αραβία και την Υεμένη δεν έχουν φέρει τα ίδια αποτελέσματα παρά το γεγονός ότι στρέφονται εναντίον αυταρχικών καθεστώτων ζητώντας περισσότερη ελευθερία.
Η απόκριση των καθεστώτων στις χώρες αυτές ήταν περίπου ίδιες: οι εξεγέρσεις και οι διαδηλώσεις οφείλονται σε συνομωσία των Σιωνιστών σε συνεργασία με τη Χαμάς, πορεύονται από κάποια γραφεία στον Λευκό Οίκο, πίσω από τους εξεγερμένους βρίσκεται η Αλ-Κάιντα. Για τα καθεστώτα αυτά οι εξεγέρσεις είναι εξωγενείς και δεν υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στις κοινωνίες τους που αρμόζουν δραστικών μεταβολών.
Όπως γράφει ο Shadi Hamid, η πορεία των εξεγέρσεων δεν ήταν αυτή στην οποία έλπιζαν οι συμπαθούντες των εξεγερμένων. Ενώ ο αέρας ελευθερίας φαινόταν ότι θα συνεπάρει την Αραβική Χερσόνησο και τη Βόρεια Αφρική παρά την σκληρότητα με την οποία ο Ben-Ali και ο Mubarak προσπάθησαν να καταπνίξουν τις διαδηλώσεις, οι εξελίξεις πήραν διαφορετική τροπή. Οι ηγέτες των καθεστώτων αντιλήφθηκαν πως η αποδοχή αιτημάτων των διαδηλωτών θα ωθούσε σε περισσότερα και τολμηρότερα αιτήματα καταλήγοντας στην ανατροπή τους. Έφτασαν στο συμπέρασμα πως θα έπρεπε να ενδώσουν λιγότερο και να καταπιέσουν περισσότερο ώστε να διατηρηθούν στην εξουσία, όπερ και εγένετο στις περισσότερες περιπτώσεις με χαρακτηριστικότερες αυτές της Συρίας και του Μπαχρέιν. Όμως η δράση των καθεστώτων δημιουργεί εντονότερη αντίδραση από τους πολίτες που διεκδικούν περισσότερα, όπως γίνεται στη Συρία αυτή την περίοδο.
Ο προβληματισμός στις δυτικές κυβερνήσεις αφορά στα διάδοχα σχήματα. Για παράδειγμα, αν καταρρεύσει το καθεστώς Assad στη Συρία, ποιος θα αναλάβει τις τύχες της χώρας; Η αναταραχή σε μια χώρα που συνορεύει με χώρα κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ (Τουρκία) και με το Ιράκ καθιστά πολύ επιτακτικό το ερώτημα. Η επιτυχία της εξέγερσης στην Αίγυπτο και η ανατροπή του καθεστώτος Mubarak αποτελεί μια αλλαγή αλλά ακόμη δεν γνωρίζουμε σε ποια κατεύθυνση. Η συνεχής πίεση των πολιτών προς το στρατιωτικό συμβούλιο για τη διατήρηση της πορείας της χώρας προς τις εκλογές του Σεπτεμβρίου δηλώνει ότι τίποτα δεν είναι σίγουρο. Η γεμάτη παγίδες μετάβαση μπορεί να επιφέρει αποτελέσματα με τα οποία λίγες δυτικές πρωτεύουσες θα αισθάνονταν άνετα. Η ενδεχόμενη επικράτηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην εκλογική μάχη του Σεπτεμβρίου εκτός από τη νευρικότητα που θα προκαλούσε στη Δύση, θα δημιουργούσε ερωτηματικά και φόβους στην ίδια την αιγυπτιακή κοινωνία για την πορεία της χώρας, για παράδειγμα, πόσο κοσμικό κράτος θα ήταν διατεθειμένη η ηγεσία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας να δεχθεί; Οι πρόσφατες συγκρούσεις ανάμεσα σε Μουσουλμάνους και Χριστιανούς Κόπτες της Αιγύπτου (αποτελούν το 10% του πληθυσμού) δείχνει τί μπορεί να γίνει στο μέλλον.
Στην περίπτωση του Αραβικού κόσμου δε φαίνεται να επαληθεύεται η προτροπή του Samuel P. Huntington, που συμβούλευε στο βιβλίο του The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century τους υπέρμαχους της δημοκρατικής μετάβασης (democratizers), μεταξύ άλλων, να διακηρύττουν το δόγμα της μη-βίας και να το υλοποιούν (σ. 150). Η πρόθεση των καθεστώτων να χρησιμοποιήσουν βία (Λιβύη, Συρία, Υεμένη) ή την απειλή βίας με την πρόσκληση ξένων στρατευμάτων στο έδαφός τους (Μπαχρέιν) καθιστά μη πρακτική και αδύνατη τη διακήρυξη της μη βίας.
Ποια θα έπρεπε να είναι η θέση των δυτικών χωρών στις εξεγέρσεις; Με την εξαίρεση της Λιβύης όπου το ΝΑΤΟ έλαβε την απόφαση να δράσει στρατιωτικά κατά του καθεστώτος Qaddafi, στις υπόλοιπες περιπτώσεις η Δύση περισσότερο ή λιγότερο διακριτικά τασσόταν στο πλευρό των πολιτών που διεκδικούσαν μεταρρυθμίσεις. Σε πολλές περιπτώσεις οι ΗΠΑ διατηρούν το δόγμα της realpolitik φοβούμενες ότι η διάδοχη κατάσταση δε θα συμβαδίζει με τα συμφέροντά τους σε μια περιοχή πλούσια σε πλουτοπαραγωγικές πηγές.
Η μεγαλύτερη ελπίδα, λόγω μεγέθους και ακτινοβολίας στον Αραβικό κόσμο, είναι η Αίγυπτος. Η παρουσία του στρατού, θεσμού που χαίρει της εκτίμησης των πολιτών, στην ηγεσία της χώρας με ορίζοντα την διεξαγωγή των εκλογών το Σεπτέμβριο δείχνει να κινείται πλέον στα σωστά βήματα του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επίσης ο εγκλεισμός στη φυλακή μελών της οικογένειας Mubarak και ηγετικών μελών του καθεστώτος λόγω διαφθοράς καταδεικνύει πως οι θεσμοί λειτουργούν κατά το μάλλον ή το ήττον.
Η πορεία της Αιγύπτου προς ένα πιο δημοκρατικό και ανοικτό σύστημα διακυβέρνησης θα μπορούσε να αποτελέσει υπόδειγμα για πολιτικές μεταρρυθμίσεις και σε άλλες αραβικές χώρες. Το δημοκρατικό σύστημα της Αιγύπτου θα μπορεί να σταθεί δίπλα στο τουρκικό για τις χώρες της Μέσης Ανατολής. Αν επιτύχει η δημοκρατική μετάβαση στην Αίγυπτο πιθανότατα να είναι περισσότερο ελκυστική και οικεία πρόταση εκδημοκρατισμού για άλλες αραβικές χώρες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου