Η εξόντωση του Osama bin Laden: συνέπειες και επιπλοκές

Τα ξημερώματα της Κυριακής 1^ης Μαΐου 2011 εξελίχθηκε η πολύ θεαματική και αποτελεσματική επιχείρηση των ειδικών δυνάμεων των ΗΠΑ που έδωσε τέλος στο δεκαετές ανθρωποκυνηγητό του πλέον καταζητούμενου ανθρώπου στον κόσμο, του Osama bin Laden. 

Η επιχείρηση έλαβε χώρα στα όρια της πόλης Abbottabad του Πακιστάν, 50 χιλιόμετρα βόρεια της πρωτεύουσας Islamabad. Το αποτέλεσμα της επιχείρησης ήταν η θανάτωση του καταζητούμενου αρχηγού της al-Qaeda και τριών συνεργατών του καθώς και ο τραυματισμός μίας εκ των συζύγων του. Ο θάνατος του Osama bin Laden έχει τεράστια συμβολική σημασία για τους Αμερικανούς μιας και μετά τα τρομοκρατικά χτυπήματα στους Δίδυμους Πύργους και το αμερικανικό Υπουργείο Άμυνας και την απώλεια περίπου τριών χιλιάδων ανθρώπων, η εξόντωση του bin Laden ήταν μια από τις ύψιστες προτεραιότητες της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.

 Είναι επίσης ενδεικτικό της αποφασιστικότητας των Αμερικανών για την επίτευξη αυτού του στόχου.

Τα ερωτήματα που θα μας απασχολήσουν είναι το μέλλον της al-Qaeda, οι επιπλοκές στις σχέσεις ΗΠΑ-Πακιστάν και τι σημαίνει η εξέλιξη αυτή για τον αραβικό κόσμο.

Υπάρχουν δύο αντικρουόμενες απόψεις για την τύχη της al-Qaeda μετά την εξόντωση του αρχηγού της. Η πρώτη ισχυρίζεται πως η οργάνωση θα επιζήσει και θα παίξει ρόλο στο μέλλον ανεξάρτητα από την απώλεια της ηγετικής μορφής της, χάρη στη δικτυοκεντρική μορφή που έλαβε στα χρόνια που πέρασαν. Ο Daniel L. Byman, για παράδειγμα, προσφέρει μια εξαιρετικά διεισδυτική ματιά σε κείμενό του στο Foreign Policy υποστηρίζοντας πως η απώλεια του Osama bin Laden θα είναι σημαντική για τη συνοχή και την παγκόσμια εμβέλεια της οργάνωσης, δεν θα σημάνει, όμως, την κατάθεση των όπλων από τη μεριά των τζιχαντιστών. Επισημαίνει πως τρομοκρατικές επιθέσεις κατά μη στρατιωτικών στόχων είναι πιθανόν να συμβούν ως  εκδίκηση για το θάνατο του bin Laden.

Η δεύτερη άποψη έχει ως άξονα την ήδη περιορισμένη απήχηση της al-Qaeda στον μουσουλμανικό κόσμο, ιδιαίτερα στις αραβικές χώρες. Οι επιθέσεις της 11^ης Σεπτεμβρίου 2001 εναντίον αμερικανικών στόχων με τη βιαιότητα και τα κατακλυσμικά αποτελέσματα που επέφεραν, περισσότερο απομάκρυναν παρά προσέλκυσαν τους μουσουλμάνους στις τάξεις της al-Qaeda (εδώ). Επίσης, οι εξεγέρσεις στις αραβικές χώρες έγιναν με την απουσία της οργάνωσης, διότι τα αιτήματα των εξεγερμένων ήταν αυτά της ελευθερίας και όχι του θεοκρατικού καθεστώτος που ορέγονταν τα στελέχη της al-Qaeda. Με αυτά τα δεδομένα, η τρομοκρατική οργάνωση θα επιχειρεί σε τοπικό επίπεδο με περιορισμένους πόρους και την απουσία του συμβόλου του αγώνα εναντίον των απίστων. Αυτό σημαίνει πως δεν θα υπάρχουν σποραδικές επιθέσεις εναντίον ευκαιριακών δυτικών στόχων, αλλά είναι δύσκολο να ξαναδούμε επιθέσεις της κλίμακας της 11^ης Σεπτεμβρίου.

Τα ερωτήματα για την ανεύρεση του Osama bin Laden στα ενδότερα του Πακιστάν, κοντά στις εγκαταστάσεις της στρατιωτικής ακαδημίας στο Abbottabad, δημιουργεί απορίες για την ειλικρίνεια των πακιστανικών μυστικών υπηρεσιών (ISI) και τις επιδιώξεις τους. Είναι δύσκολο να πιστέψει κάποιος πως ουδείς από την ISI γνώριζε πως ο bin Laden είχε βρει καταφύγιο στη συγκεκριμένη τοποθεσία, αν και στελέχη της ISI επιμένουν πως η υπηρεσία δεν είχε γνώση του γεγονότος και πως η παρεξήγηση οφείλεται σε αποτυχία συγκέντρωσης και αξιολόγησης πληροφοριών. Ωστόσο, η αμερικανική πλευρά διατυπώνει επιφυλάξεις για τους παραπάνω ισχυρισμούς και προειδοποιεί πως η αμφιλεγόμενη στάση των πακιστανικών αρχών ενδέχεται να δημιουργήσει προβλήματα στις σχέσεις των δύο χωρών και πιο συγκεκριμένα στη στρατιωτική βοήθεια που παραχωρούν οι ΗΠΑ στο Πακιστάν ύψους  $3 δις το έτος.

Όπως προαναφέραμε, η μειούμενη απήχηση της al-Qaeda στον μουσουλμανικό κόσμο και οι εξεγέρσεις στις αραβικές χώρες σε πλαίσιο έξω από τις επιδιώξεις της οργάνωσης, δημιουργούν την προσδοκία πως η απουσία της εμβληματικής μορφής του Osama bin Laden θα την αποδυναμώσει περαιτέρω και θα μειώσει την ιδεολογική απήχηση των εξτρεμιστικών θρησκευτικών απόψεων του bin Laden. Η φτώχεια, η έλλειψη δημοκρατικών ελευθεριών και η υστέρηση του αραβικού κόσμου έναντι της Δύσης δεν θα θεραπευθούν με τα ιδεολογικά, και όχι μόνο, όπλα που προσφέρει η κοσμοθεωρία της al-Qaeda, αλλά με πολιτικά μέσα και δημοκρατικές διαδικασίες παρά τους κινδύνους που παραμονεύουν .